«تاریخ را قضاوت مردان نوشته است»

به گزارش پیام خبر، از همان روزی که بانوی رمان نویس انگلیسی، زنگ اندیشه های فمینیستی را در رمان «اتاقی از آن خود» به صدا درآورد و بی پرده و بی محابا، نا برابری زنان و مردان در حوزه‌های تحصیلی و آکادمیک و ازدواج و کار را فریاد زد، این اندیشه، جسته و گریخته در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان نمود پیدا کرد و بسیاری از نویسندگان به خصوص بانوان شاعر و نویسنده با اندیشه های او همزبان و هم کلام شده اند. ویرجینیا وولف نویسنده ای است که توانست با بهره گیری از روح انتقادی خود که در آثارش نمایان است در «جنبش زنان» که در دهه ششم قرن بیستم میلادی شکل گرفت، منشاء اثر باشد. اغلب منتقدین ادبی، رمان «اتاقی از آن خود» را شکل دهنده جریان نظری فمینیستی می دانند. اصولاً فمینیسم، گستره ای از جنبش های سیاسی، ایدئولوژی ها و جنبش های اجتماعی است که با هدفی مشترک می کوشد تا زنان در جامعه بتوانند در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، شخصی و اجتماعی با مردان برابر باشند و فعالان این جنبش شدیداً بر این باورند که جنسیت نمی‌تواند عاملی تعیین کننده در جایگاه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی افراد باشد زیرا معتقدند زن و مرد در همه زمینه ها از حقوق برابر برخوردارند. در این مقال با نگاه اجمالی بالا به مبحث تساوی و برابری حقوق زن و مرد، می خواهیم نگاهی داشته باشیم به یکی از آثار راضیه موسوی شاعر شیرازی. راضیه موسوی متولد ۱۳۶۶ در شیراز است. کارشناسی حکمت و فلسفه اسلامی را از دانشگاه شیراز گرفته و هم اکنون دکترای فرهنگ و زبان های باستانی ایرانی را دارد. این شاعر و نویسنده جوان شیرازی علاوه بر مجموعه شعر «سی سال زن بودن جهانم را عوض کرد» و «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است» چندین و چند مقاله در زمینه پژوهش های فرهنگ و زبان های باستانی ایران دارد.راضیه موسوی کتاب مزبور را در دو دفتر مجزا به خوانندگان خود ارائه کرده است؛ دفتر اول با عنوان «و کلمه بود... وزن آن دهان روشن بود!» و دفتر دوم با نام «عمریک گوسفند کوتاه است». مجموعه شعر «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است» مجموعه ای است در قالب کلاسیک که اغلب این اشعار را غزل ها تشکیل می دهند و از میان آن ها چند چار پاره و یک مسمط هم دیده می شود. عنوان کتاب عیناً مصرعی از چهاردهمین شعر کتاب است با مطلع «آدم برای آمدنش انتخاب داشت؟» که این شعر را شاید بتوان «مانیفست» نگاه شاعرانه شاعر این مجموعه دانست و همان گونه که از هیچ مانیفستی انتظار قطعیت نمی رود، شاعر مجموعه مزبور نیز با زیرکی تمام، مصرع اول این شعر را با یک علامت سئوال بزرگ به خواننده ارائه می دهد. «آدم برای آمدنش انتخاب داشت؟ یا زن رسید و ساده به زیرش کشید و بعد...؟» تا آن جا که در آخرین بیت به این نتیجه می رسد که: «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است/ زن را برای لذت مرد آفریده اند» و در کل با این نگاه، اکثر شعرهای این مجموعه را سرانجام داده است. «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است» مجموعه ای است که با مصرع «کسی درون تنت انقلاب خواهد کرد» آغاز می شود و این آغاز، سرآغاز نگاه و فریاد شاعری است که «درد» را در واژه های زنانه شعرش نمایان می سازد. موسوی در دومین شعر مجموعه اش نیز از «زن» می گوید و روزمرگی هایی که زن را از خودش و فلسفه وجودش دور می کند و در جملاتی متناسب با زندگی روزمره زن خانه نشین، از واژه های «قرمه»، «چای دم کشیده» و «برنج» شعری می سازد که تمامیت بر باد رفتن زندگی زن اسیر نابرابری ها را به تصویر می کشد. سومین شعر با مطلع «و زن در اصل یکی بود و صد روایت بود» باز با محوریت زنی که درک نمی شود، چهارمین شعر «عشق اما بهانه دستم داد/ تا زنی باشم از جهان بیزار» و تصویر زنی که «خانه اش از اشتیاق خالی است»، پنجمین شعر «دختری اغواگر»، ششمین شعر و مصرع «قرمه سبزی کمال خلقت توست» و شعر هفتم، نگاه فلسفی زن سرگشته در حقیقت و اوهام زندگی که در نهایت به «کل حواسم کاش پیش قلیه ماهی بود» ختم می شود. شعر هشتم «اجبار» را هدف می گیرد، شعر نهم با «روح زخمی زن» هم آواز می شود، در شعر دهم «زنی که انکار می کند»، در شعر یازدهم «زنی که عاشق است»، در شعر دوازدهم «زن»، سیزدهم «شهنازی که از خانه رانده شده»، چهاردهم «زنی که حق انتخاب ندارد»، پانزدهم «تجربه تلخ دور تسلسل زن» و قس علیهذا تا به دفتر دوم این مجموعه می رسد که در این مقال و این عنوان مورد بحث نمی باشد. در «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است» با مجموعه ای از اشعار کلاسیک امروزین سروکار داریم که راضیه موسوی به عنوان یک دانش آموخته زبان، با اشرافی کامل به مسائل زبانی و قواعد دستوری به دور از تعقیدات زبانی و معنایی وارد آن شده است به گونه ای که کارکردهای بلاغی و ادبی زبان مانع از ساخت جملات قاعده مند دستوری نشده و موسوی به عنوان شاعر توانسته است بی هیچ انحراف زبانی، حرف دل خود را در قالب جملاتی که به نظم درآورده بیان کند. در این کتاب علاوه بر طنز تلخ و گزنده ای که موسوی به وسیله آن مکنونات ذهنی خود را به زبان می آورد، می توان به سادگی واژه و جملات که تشکیل دهنده مصراع ها و بندهای شعری این کتاب است توجه داشت و به این نکته پی برد که موسوی زبان و دستور زبان فارسی را خوب می شناسد. «صبح ها چای دم کشیده شوی/ ظهرها قد کشیده توی برنج/ بعد بالا بیاوری همه را/ تا که احساس مادری بکنی». دقیقا تمام ارکان جمله مطابق با معیارهای ساخت جمله در نثر معیار فارسی است. شعر موسوی از لحاظ بلاغی نیز قابل تامل است. هرچند اشعار این کتاب زیاد به سمت استعاره و نمادها نمی رود ولی تناسب ها، ایهام تناسب ها و تلمیحات نهفته در اشعار، کفه ترازوی وزن بلاغی شعر را نسبت به خیلی از غزل های امروزین سنگین تر می کند. از دیگر مواردی که می توان در اشعار این کتاب به آن اشاره کرد وزن درونی و بیرونی اشعار این مجموعه است. انتخاب واژه هایی با نغمه حروف همخوان در آفرینش وزن درونی و انتخاب قافیه های خوش خوان و ردیف های خوش نشین در پایان ابیات به خوش آهنگی و دلنشینی اشعار این مجموعه بسیار کمک کرده است. علاوه بر این، مصراع های کوتاه بسیاری از اشعار این منظومه هم علاوه بر غزل های کوتاه، نشانگر این است که موسوی هم زبان را می شناسد و هم برای گوش شنونده احترام قائل است. در پس همه این تفاصیل، آن چه را که راقم می تواند برای این مجموعه بیان کند این است که مجموعه «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است» مجموعه ای است خواندنی که شاعر در آن سعی کرده به صورتی واضح و آشکار در قالب هنر شعر نظر خود را پیرامون «زن» در جامعه ای که به زعم شاعر دچار نابرابری های جنسیتی است فریاد بزند و در این راه کوشیده است که در قالبی غنایی یکی از معضلات اجتماعی و تاریخی «زن» را به عنوان انسانی صاحب حق بیان نماید. امید است راضیه موسوی به عنوان یک شاعر آموخته ی زبان، در راهی که انتخاب کرده دچار کلیشه های مرسوم زبانی و اجتماعی نشود و در این باب، ضرب المثل «کم گوی و گزیده گوی» را در آفرینش اشعارش نصب العین قرار دهد. یادآور می شود: «تاریخ را قضاوت مردان نوشته است» نام مجموعه شعری است که راضیه موسوی سروده و انتشارات نصیرا آن را در ۸۰ صفحه چاپ و منتشر کرده است.