سعدی همزبان با مخاطب است/ بوستان سعدی ترازمند است

به گزارش پیام خبر، شب دوم رویداد هفت شب برخوان سعدی آغازگر مجدالدین کیوانی بود که در خصوص زیان و بیان سعدی سخن گفتند. این پژوهشگر و استاد دانشگاه، گفت: آیا راز شهرت جهانگیر سعدی شیراز، در هنر نثر نویسی، در قدرت مثنوی سرایی، در لطافت و شهد غزلیات یا در قوت و استحکام قصاید، در شمار و تنوع سروده ها یا در درون مایه های عمیق و متنوع این سروده هاست؟ وی ادامه داد: پاسخ به این پرسش آسان نیست، چون شیخ تقریبا در تمامی عرصه های شعر و نثری که وارد شده شاهکار آفریده است، حقیقت این است که دیگران نیز در برخی از این عرصه ها شاهکار آفریدند اما به شهرت سعدی نرسیدند. کیوانی اضافه کرد: چرا در میان ده ها شاعر سخنور و ترزبان سعدی به شیرین سخنی نامور شده است؟ تا جایی که اطلاعات من اجازه می دهد فقط شادروان محمد معین حافظ را شیرین زبان خوانده است و در جوانی کتابی دو جلدی به همین نام منتشر کرد، حافظ در غزلیاتش خود را با صفات خوش خوان، سخن دان، خوش کلام، صاحب طبع چون آب، لطف طبع وصف نموده است اما به صفت شیرین سخن برنخورده ام. وی بیان کرد: به رغم آنکه سروده های شیخ تمام ویژگی های شعر ناب را دارا است، باز هم ما تمایل داریم وی را شیرین سخن بنامیم، به نظر من این دو علت دارد؛ یک آنکه سعدی لفظ شیرین را خود در توصیف سخنانش به مکرر استفاده کرده است، سعدی می دانست لفظ شیرین چه حسی در مخاطب او ایجاد می کند، دوم آنکه حس و ذوق همزبانان سعدی لفظ شیرین را مناسب ترین صفت برای زبان و لحن بیان او یافته است. حلاوت سخن سعدی استثنایی است این پژوهشگر عنوان کرد: سعدی عمدتا به برکت حلاوت استثنایی سخن خود سعدی شده است، هیچ کس منکر شخصیت هنری، توانایی فکری، هوشمندی، زیرکی، آگاهی های سیاسی، اجتماعی و در یک جامعیت وی نیست، اما این حلاوت گفتار شیخ است که به او این امکان را داده است تا این همه امتیازات هنری و قابلیت های فکری و ذوقی را به جذاب ترین وجه ممکن عرضه کند. کیوانی توضیح داد: آیا می توان مولفه های حلاوت گفته سعدی را شناسایی کرد؟ چه عواملی دست به هم داده تا سخن او به این حد شیرین شده است؟ شخصا دو عامل زیر که به نوعی با هم مرتبط هستند را دخیل می دانم، یک روانی بیان و دیگری همدلی و همزبانی با مخاطب. وی تصریح کرد: فصاحت و لطافت، ایجار مطلوب نه مخل، نوع گویی به عوض پر گویی، پرهیز از صنایع بدیعی نامعلوم و غریب، دوری از خیال بندی های دور از ذهن و بی مزه همه به روانی سخن کمک می کند، سعدی بر آنها تاکید کرده و در آثار خود به کار برده است. این سعدی پژوه عنوان کرد: سعدی از معدود گوینده گانی است که به یمن قوت طبع و احاطه به سطوح مختلف فارسی توانسته میان معیارهای ادبی این زبان و زبان توده های مردم تعادل برقرار کند، یعنی ادیبانه و شاعرانه بنویسد و بسراید ضمن اینکه از زبان رایج جامعه خود چندان فاصله نگیرد و به قدرمقدور به زبان آنها سخن بگوید این است راز سهل و ممتنع بودن سخن سعدی. کیوانی تاکید کرد: شیخ با اینکه در شعر و ادب فارسی و عربی ماهر بوده، زبانی ساختگی که او را از جامعه اطراف خود جدا ومتمایز کند انتخاب نکرده است. شیخ دوست داشته با پیرامون خود به نوعی همدل و هم زبان باشد. وی در پایان گفت: از زمان حیات خود سعدی تا کنون او همدم و مصاحب تمام خانواده های ایرانی بوده است، قراین نشان می دهد که عمومیت کلیات او مدت های مدید حتی بیش از شاهنامه، دیوان حافظ و مثنوی مولانا بوده است، سببش این است که وی به نسل های متوالی بیشتر فرصت داده است با او حرف یزنن و در مصاحبتش باشند و نثر و نظم وی را راحت تر فهم کنند. روانی شعر سعدی در شعر خراسان وجود ندارد محمود فتحی استاد دانشگاه سخنران دوم شب دوم رویداد هفت شب برخوان سعدی از شعر تر سعدی می گوید، این استاد دانشگاه بیت، چو آب در همه عالم چنان شد است/ کز پارس می رود به خراسان سفیه ای از سعدی را توضیح و تفسیر کرد. استاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: مراد سفینه در شعر سعدی همان مجموعه شعرش است و همیشه با تری وروانی همراه است و اما چرا به خراسان می رود؟ سعدی هر گاه نظرری به خراسان می کند، دو دلیل دارد، یکی اینکه شعر پارسی از دیر باز مرکز و پایتختی داشته است بنام خراسان، همانگونه که ناصر خسرو و خاقانی نیز خراسان را خواستگاه ادبی و مرکز شعر پارسی می دانسته اند و این سنتی دیرینه بوده است. وی افزود: روانی، سهل و آسانی که در شعر سعدی وجود دارد شاید دلیل فرستادن کتاب شعر او به خراسان است، این ویژگی است که در شعر خراسان دیده نمی شود، مثلا اشعار انوری که به اعتقاد بسیاری در تکنیک بسیار به سعدی نزدیک است چنین سادگی، تری و طبیعی بودن زبان را ندارد، آنچه در شعر سعدی دیده می شود طبیعی بودن و روانی است که گفتار عموم مردم است. فتحی تاکید کرد: شیراز مهد علم و نحو است و این دلاور ترزبان ما شیراز و آگاه است از اهمیت علم نحو، اگر به دقت بکاویم او با رندی کامل تمام مفاهیم نحوی که در جهان عرب شهرت دارد از هر کدام چیزی گرفته است و بخوبی بهره برده است. وی عنوان کرد : اگر رقص ضمیر را در شعر سعدی و فردوسی مقایسه کنیم، خواهیم دید که لطافت، غافلگیری و تاثیرات عاطفی که این رقص ضمیر دارد در شعر سعدی سبب معانی مختلف می شود، که این افزوده شدن معانی هرگز در شعر فردوسی دیده نمی شود، اما ویژگی نحوی که در شعر خراسانی است و در اشعار بسیاری از شاعران نیز دیده می شود در شعر سعدی از بین رفته است، زیرا ویژگی های نحوی خراسانی شعر را سقیل و سنگین می کند و شعر روان نیست، اما در شعر سعدی روانی و شیرینی وجود دارد. بوستان سعدی ترازمند است کاووس حسن لی سخنران سوم شب دوم از هنر ترازمندی سعدی در بوستان سخن زاند و این شاعر و پژوهشگر گفت: تراز این جا هم به معنای تعادل است هم به معنای آراستگی، سعدی در بوستان از یک سو به دنبال بیان پیام های اخلاقی و انسانی است و از سوی دیگر به دنبال آفرینش متنی برجسته و شاعرانه است. اگر سعدی بیش از اندازه به سویه هنری و شاعرانگی سخن خود می پرداخت این پیام ها در لا به لای شگرد های او رنگ می باخت، اگر یک سره به سویه پیام گذاری می پرداخت این فریبایی و دلربایی سخن او از بین می رفت به همین دلیل در میانه می ایستد. حسن لی ادامه داد: سعدی برای ترازمندی سخن خود ده ها روش ریز و درشت دارد، ظرفیت ها و امکاناتی که باعث میشه سوی هنری سخن سعدی برجسته باشد و از پیام های اخلاقی نیز کم نیاورد، چیدمان های هنری بوستان پرسش های انگیزشی جابهجایی های ارزشمند در ارکان جمله گفت وگو مندی گره افکنی جذابیت بسری و کشمکش های تعلیق انگیزو... بخشی از ویژگی های هنری بوستان است. وی بعد از برسی یکی از آثار سعدی بیان کرد: چرا بسیاری از سعدی پژوهان بوستان را تنها یک کتاب اخلاقی می دانند؟ بوستان یک اثر برجسته و بی نظیر از لحاظ مراعات و نشانه است، یک اثر هنری شاهکار که سعدی در استفاده از واژه های متناسب با دامنه بسیار گسترده، توانی جادویی دارد و رفتار هنری سعدی در آمیزش این واژه های ساده افسونگرانه و بی مانند است. در این شب مجید فدائیان مدیر هنری چاپ کتاب کلیات سعدی از روند عکاسی ها و تولید این کتاب کهن سخن گفت. کاتب این اثر بزرگ میرزا علی نقی شیرازی است که به کاتب همایون معروف بوده است.