در پایان هفت شب نشینی برخوان سعدی مطرح شد:
امید محوریترین موضوع نیایشهای سعدی است
به گزارش پیام خبر، شب هفتم آخرین منزلگاه در راه رسیدن به مقصدی بود که همه ساله استادان، نویسندگان، سعدی پژوهان و صاحب نظران به دعوت مرکز سعدی شناسی گرد هم می آیند تا این مسیر را طی طریق کنند و در هر منزل شبی، از «هفت شب برخوان سعدی» را به گفتار و کنکاش در خصوص گنجینه پر رمز و راز شیخ اجل، استاد سخن، سعدی شیرازی بگذرانند، لذا در شب هفتم و در منزلگاه آخر ابتدا دکتر فریده داوودیمقدم «امید، محوریترین موضوع نیایشهای سعدی» را عنوان گفتار خویش قرارداد تا بعد رشته سخن را به دکتر نجمه نظری به عنوان دومین سخنران بسپارد و او نیز گوشهای از هنر «سعدی استاد مسلم سخن» را برای اهل دل افشا کند و در پایان هم نویسنده کتاب برخوان سعدی، دکتر فرح نیازکار «زبان عتاب سعدی» را زبان متفاوت عشق و عاشقی شیخ معرفی کرد. دکتر فریده داوودیمقدم استاد دانشگاه شاهد به عنوان نخستین سخنران این شب به بررسی معنادرمانی نیایشهای بوستان سعدی پرداخت و با اشاره به نقش دعا و نیایش در ادب فارسی گفت: امید، اساسیترین موضوع در مباحث معنادرمانی است و در عین حال محوریترین موضوع نیایشهای سعدی نیز امید است؛ امیدی که در ورای رنجهای بشری میدرخشد و از پس خطاها و گناهان خواسته و ناخواسته انسان او را به تکاپوی جبران و چارهاندیشی وا میدارد. وی در تشریح چرایی استفاده سعدی از امید در نیایشهای خود گفت: سعدی به حکمت خویش دریافته که آنچه در پی ملامتگری به سبب گناه در انسان رخ میدهد تشویش ذهن و افسردگی روحی است پس با ایجاد انگیزش به سبب طلب بخشایش و رحمت از خدا میخواهد این احساس درماندگی ناشی از گنهکاری را بزداید و به همین سبب میتوان گفت که از جمله کارکردهای مهم دعا در نیایشهای بوستان القای امید به زندگی در این جهان است که در پرتو درکی ژرف از عشق به معبود و حضور نیرومند و همیشگی خداوند طرح میشود. به گفته این استاد دانشگاه و سعدیپژوه، در بسیاری از نیایشهای سعدی بسیاری از رنجها و غمهای این جهانی در طیفی شاعرانه و عاطفی توصیف میشود اما در پرتو درکی از خدا و برقراری ارتباط با او به سرعت محو میشود. بیان تنهایی و غربت و همراهی و حضور خدا در این لحظهها، اظهار غم و کاستیهای این جهان و دریافت معنا در این کاستی از موتیفهای رایج و کارکردهای مهم معنادرمانی در این نیایشهاست. داوودیمقدم پررنگ بودن بعد شاعرانگی را یکی دیگر از ویژگیهای نیایشهای سعدی عناون کرد و گفت: این شاعرانگی در حکم مراقبههای سطحی و مقطعی که در بستر واژگان و تمثیلهای صرف آمده باشد نیستند بلکه اظهارهای موثر و قدرتمند قلبی هستند که به تجربهای ژرف، ناکامی گذران هستی ناپایدار و روحیات رنگارنگ همنشینان را در دوستیهای مردم روزگار دریافته است و با نیایش خالقی والا و نیرویی برتر به ساحت جهانی زیباتر گام میگذارد و معناهایی نو و قدرتمند برای زیستن در همین دنیا را میآفریند. وی همچنین امید به نامیرندگی، اقرار به ضعف، درخواست آمرزش گناهان، بیان غم و اندوه آدمی و در نهایت باور به وجود حمایتگری عظیم در حوزه معنادرمانی را از دیگر ویژگیهای نیایشهای سعدی در بوستان عنوان کرد. دومین سخنران در آخرین شب برنامه هفت شب بر خوان سعدی دکتر نجمه نظری استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا بود که به بررسی هنر مناظره در غزل سعدی پرداخت. تلمیح و ایهام در ابیات موجب ایجاز کلام سعدی شده است این استاد دانشگاه با برشمردن ویژگیهای گوناگون فرمی و محتوایی در غزلیات سعدی گفت: در مناظرههای سعدی در غزل ویژگیهای فرمی و محتوایی مشترکی را میتوانیم ببینیم از جمله بهره گرفتن از انواع شگردهای ایجاد طنز، پیوندهای هنری بین کلمات در قالب قرینهسازیها، تضادها و تقابلهای دوگانه، قلب مطلب، انواع جناسها و تناسبهای لفظی و معنایی و همچنین شگردهایی مانند انواع حذفهای لفظی و معنوی، تلمیح و ایهام در ابیات که موجب ایجاز کلام سعدی شده است. وی ادامه داد: زبان ساده و روان، همچنین بیان زنده و واقعنما و صمیمی سعدی در کنار ذکر جزییات عاشقانه باعث شده تا در غزلیات سعدی شاهد ابیات وقوعی باشیم که برخی از آنها به غزل داستان نزدیک میشوند. همچنین پایانبندیهای غافلگیرکننده و دور از انتظار در بسیاری از این ابیات بیانگر تسلط سعدی بر زبان فارسی و آشنایی با ظرایف و قابلیتها و امکانات این زبان در حوزه نحو و کاربرد واژهها به ویژه افعال است. این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که مناظرههای سعدی در قالب گفتوگوهای دو یا چندنفره یا تکگویی درونی بنا شده، افزود: در این مناظرهها افراد یا به طور مستقیم یا غیرمستقیم در برابر یکدیگر قرار میگیرند و دو دیدگاه متفاوت از این طریق بیان میشود که البته در بعضی مناظرهها رفتار یا زبان بدن یا باور و عقیده، جایگزین کلام شده است. وی در پایان راز و رمز موجود در هنر مناظره سعدی در غزلیات را نمونهای عالی از سهل و ممتنع دانست که موجب شده تا لقب استاد سخن به حق به این شاعر برجسته فارسی عطا شود. زبان عتاب سعدی واقعیتهای اجتماعی و سیاسی است دکتر فرح نیازکار در سخنان خود در آخرین شب از «هفت شب برخوان سعدی» به موضوع زبان عتاب پرداخت و گفت: زبان عتاب زبان به چالش کشیدن رویدادهای برخواسته از ظلم و ستم معشوق است. زبانی که در واقع رویکرد جفاگونه معشوق را بر نمیتابد، بنابراین اعتراض به گلایه، گاهی به شکوایه و گاهی به تهدید لب به سخن میگشاید. او افزود: این زبان مبین آن واقعیتهای اجتماعی و سیاسی است که در عصر و جامعه شاعر وجود دارد که اگر در کسوت عتاب سیاسی و اجتماعی خودش را نشان دهد که در گلستان سعدی با آن روبهرو میشویم، در واقع به نوعی زبان اعتراض به واقعیتها و عملکردها و رویکردهای اجتماعی است که شاعر با آن روبهرو میشود. این پژوهشگر و نویسنده، با بیان اینکه درغزلهای سعدی با گونهای زبان دیگر روبهرو هستیم که آن زبان عتاب عاشقانه است و ادامه داد: طبیعتا گستره این زبان میتواند تمام آن جامعه و حوزه عاشقانه سعدی را به عنوان یک شاعر عاشق در بر بگیرد و گاهی آنقدر فراتر میرود که این زبان گونهای انتزاعی به خود میگیرد. وی معتقد است که در قرن هفتم نگاه عاشق به معشوق به گونهای بوده است که همیشه عاشق در جایگاهی بسیار فرودین قرار دارد و افزود: این نوع نگاه نماد جان نثاری و خاکساری است در برابر معشوق و معشوق در یک جایگاه بسیار بالایی قرار دارد اما گاهی اوقات هنگامی که سعدی شکیبایی و صبرش لبریز میشود ناگزیر به تلخگویی و درشتی روی میآورد. به گفته نیازکار، سعدی به گونهای معشوق را با صفات زیبا ستایش میکند که هیچکس به جایگاه او دسترسی ندارد اما هم او در اوج عصبانیت و ناراحتی خطابهایش کاملا متفاوت میشود. سعدی اگر سرزنش و تهدید میکند در واقع منظوری در دل و در ذهن میپروراند. آن همان زبان استغاثه است که در لابهلای نهایی این ابیات نهفته است و سعدی امیدوار است که این سرزنشها بتواند معشوق را کمی متوجه او کند. سخنران آخرین شب برنامههای یادروز سعدی با بیان اینکه گاهی زبان عتاب زبان مستقیم نیست عنوان کرد: سعدی با زبانی غیرمستقیم ملامت و سرزنش خود را آغاز میکند. گاه عمدتا این زبان غیرمستقیم به گونهایست که سعدی نقل قولی را از زبان غیر به میان میآورد و معشوق را متوجه گفتوگوهای دیگران در حادثه عشق او به معشوقش می کند. این زبان توام و همراه با یک رندانگی است که خاص سعدی است. او ادامه داد: سعدی شاعری است که همیشه جانسپاری میکند، خاکساری میکند در پیشگاه معشوق و این همان رندی است که سعدی موضوعی که منظورش است و نمیخواهد به شیوه مستقیم به معشوق بگوید در میان میگذارد. دکتر فرح نیازکار این زبان را زبان سعدی میداند، زبانی که در کنار زبان عاشقانه او گرچه ممکن است بسیار کم مسامت، اما در لابهلای غزلیات سعدی خود را نشان میدهد. یادآور میشود: سلسلهگفتارهای یادروز سعدی به مدت 7 شب از ساعت 18 تا 22 از طریق صفحه مرکز سعدیشناسی به نشانی sadishenasi در شبکه اجتماعی اینستاگرام پخش شد.