آرامستان های تاریخی شیراز را بشناسید/از هزارمزار تا جوان آباد

به گزارش پیام خبر، در سال های اخیر بیشتر نام دارالسلام یا وادی السلام بر سر زبان ها قرار گرفته اما آنچه فراموش شده است بسیاری از آرامستان های تاریخی دیگری است که می تواند با نگاه گردشگری به جاذبه تبدیل شوند. در شیراز دست کم هر یک از اقلیت های مذهبی دارای فضایی هستند که در بافت تاریخی قرار دارد و به دفن درگذشتگان اختصاص داشته و اینک به عنوان یک اثر تاریخی شناخته می شود. شاید نخستین آرامستان های شیراز را باید در محور عرفان و حافظیه جستجو کرد که در گذشته به نام مصلا یا جوان آباد نامیده شده و اکنون بخشی از گورهای آن در آرامگاه حافظ و باغ موزه مشاهیر شیراز دیده می شود. در ساخت و سازهای باغ موزه مشاهیر که توسط میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس انجام می گیرد بسیاری از گورهای این بخش از شیراز خودنمایی کرده و بر اساس گفته های سرپرست میراث فرهنگی فارس در بازدیدی که خبرنگاران داشتند آنچه از این گورها که در خاک برداری نمایان شدند جمع آوری و نگهداری می شود.  

گورهای نمایان شده در باغ موزه مشاهیر شیراز

شیراز به دلیل اینکه دارای کوشک ها و محلات بسیاری در گذشته بوده دارای گورستان های محلی است و اکنون بسیاری از این آرامستان ها دارای ارزش تاریخی شدند. یکی از این گورستان ها دارالسلام است که نمونه هایی ارزشمند از گورنگاره های تاریخی در آن قرار دارد و تاکنون آنچه برای آن انجام گرفته در حفظ و نگهداری این آرامستان موثر نبوده است و هر از چندی دستخوش اتفاقات ناگواری از جمله ساخت و سازهای غیرکارشناسی، سرقت سنگ گورها و ... می شود. در کتاب آرامستان های شیراز نوشته مرحوم جمال زیانی، شیرازشناس به شماری از این آرامستان ها اشاره شده است: گورستان شیخ کبیر و حوالی آن: این خاکستان که مزار شیخ کبیر، ابوعبدالله محمد خفیف از مشایخ بزرگ صوفیه نماد آن است امروز در بین بناهای زندیه و پشت بازار وکیل شمالی قرار دارد. از این خاکستان بزرگ تنها مزار شیخ کبیر به جا مانده است که در دوران معاصر قبه و فضایی رو آن ساخته اند. برخی از بزرگان که در این خاکستان مدفون بودند: شیخ عبدالسلام،شیخ احمد کبیر، شیخ احمد صغیر، شیخ ابوشجاع، شیخ منصور، شیخ عبدالله علمدار، شیخ تاج الدین بهرام، شیخ رکن الدین و... گورستان باهلیه و حوالی آن: این خاکستان در محله سردزک بوده که از آن فقط قبرهای شاه منذر، بی بی دختران و سیبویه باقی مانده است. مزارهای معروف این خاکستان: سیبویه نحوی صاحب الکتاب(مزار سیبویه سنگ سیاه شفافی است که سال ها در یک دکان سبزی فروشی واقع در محله ای به همین نام (سنگ سیاه) قرار داشت. امروز ساختمان یادبودی روی آن بنا شده است، شیخ ابوبکر احمد سلمه، شیخ ابوعبدالله بیطار، سیده مادر عبدالله یعنی بی بی دختران، شیخ ابو محمد بن حسن بن حسین، شیخ کاوس بن عبدالله و ... گورستان سلم و حوالی آن: این خاکستان در جنوب شیراز واقع شده و آن را صفه تربت و دارالسلام می گویند. برخی از گورهای معروف: شیخ سلم بن عبدالله صوفی، شیخ مومل بن محمد جصاص، شیخ ابوالسائب، شیخ ابو مبارک عبدالعزیز، شیخ ابوطاهر محمد شیرازی، شیخ احمد بن یحیی، شیخ بهاءالدین شلکو، حاجی ابراهیم خنجی، شیخ سعد الدین محمد صالحانی، شیخ شهاب الدین ابوبکر محمد بیضائی، شیخ نجم الدین عبدالرحمن بیضائی، شیخ موفق الدین، شیخ احمد شهره، استاد فخرالدین احمد، استاد بها الدین محمد خورزمی، مولانا علا الدین محمد الفارسی، شیخ مجدالدین محمد سودانی، شیخ نصره الدین علی حسنی، خواجه سعد الدین یحیی صالحانی، شیخ حسین منقی، شیخ ابوالحسن کردویه، شیخ ابوالقاسم سروستانی، شیخ محمد بن عبدالعزیز اسکندری، شیخ ابراهیم بن داود، شیخ حسن تنگکی، شیخ جمال الدین فسایی، شیخ ابوعبدالله بابویی. گورستان مشهد ام کلثوم و شیرویه و حوالی آن: زنده یاد استاد نورانی وصال مصحح هزار مزار می نویسد: امروز از خاکستان شیرویه اثری نیست استناد به کتاب هزار مزار که به این نکته اشاره کرده: مزار اتابک سعد و آبش خاتون در این محل قرار داشته، معلوم می شود که این خاکستان در جنوب شرقی شیراز، انتهای بلوار سیبویه و حوالی آرامگاه آبش خاتون بوده است. برخی از گورهای معروف: سیده ام کلثوم، شیخ احمد بن حسین، مولانا سراج الدین، شیخ جمال الدین حسین بوشکانی، بی بی عزیزه دختر قاضی شمس الدین و ... گورستان باغ نو و حوالی آن: این خاکستان در محلی بوده که امروز به عنوان محله بالاکف معروف است و از آن خاکستان جز روضه حضرت سید علاالدین حسین و آرامگاه شیخ روزبهان دیگر اثری بر جا نمانده است. برخی از گورهای معروف: شیخ منذربن قیس، شیخ ابوذرعه عبدالوهاب اردبیلی (امروز مزارش در انتهای خیابان لطفعلی خان زند در گوشه غربی میدان مصدق یا غدیر که در گذشته کل شیخ ابوذرعا نامیده می شد واقع است). این مزار هم متاسفانه در حال نابودی است. شیخ سعدالدین منصور محمد، امام زاده سید علاالدین حسین، شیخ صدرالدین روزبهان، اتابک سعد بن ابوبکر زنگی،شیخ محمد علی بقال و ...  

  گورستان مسجد عتیق و حوالی آن: مسجد جمعه یا عتیق شیراز را عمرولیث صفاری در مرکز محله های شیراز بنا کرد. گویند چوب های به کار رفته در این ساختمان را از بستان پیرزنی در سروستان تهیه کردند.اما پیرزن بهای چوب ها را اعلام نمی کرد تا این که ساختمان مسجد به پایان رسید. پیرزن گفت که من پول چوب ها را نمی خواهم و احتیاجی ندارم. عمرولیث از این خبر خشمگین شد. پیرزن به او گفت که تو این مسجد را برای چه ساخته ای؟ گفت رضای خدا. پیرزن گفت من هم برای رضای خدا چوب را داده ام، امیر راضی شد و گریست. وسط صحن مسجد هم ساختمان زیبایی به نام دارالمصحف یا خدای خانه در زمان ابو اسحاق آل اینجو بنا شد. گویند در این خدای خانه قرآن هایی به خط خلفا و امامان معصوم نگهداری می شده، از جمله قرآن های معروف، قرآنی بوده به خط عثمان که قطره ای از خون او روی یکی از صفحات آن دیده می شده است. این قرآن در فتنه های ایجاد شده به تاراج رفته است. برخی از گورهای معروف: روضه متبرکه ابو عبدالله سید امیر احمد بن امام موسی بن جعفر، سید میر محمد برادر شاهچراغ، قاضی شرف الدین محمد، امیر تاج الدین محمد بن حیدر،شیخ رکن الدین عبدالله،شیخ صدرالدین جنید و... قبرستان بزرگ شمال شیراز: این خاکستان بزرگ از روضه حضرت علی بن حمزه(ع) تا تکیه  هفت تنان و چهل مقام را در بر می گرفته است. معرفی برخی از گورهای معروف: علی بن حمزه،فاطمه خاتون(خواهر عضدالدوله دیلمی)، شیخ معاذ، شیخ رکن الدین عبدالله، خواجه شمس الدین صفی، شیخ ابو عبدالله باکویه، مولانا عماد قزوینی، سلطان جلال الدین شاه شجاع، هفت تنان، مولانا بهاالدین، شیخ مشرف الدین مصلح سعدی شیرازی و… 1210/پ