نگرانی درباره کاهش جمعیت در استان فارس چقدر جدی است؟
رکودی که ریشه رشد جمعیت را خشکاند! /فارس در رتبه بیست و سوم فرزندآوری کشور
به گزارش پیام خبر به نقل از خبرجنوب در این گزارش که به قلم فاطمه مقدم نوشته شده است، می خوانیم: به استناد سالنامه آمارهای جمعیتی ثبت احوال فارس سال 1399 این استان از منظر مسائل جمعیتی دوران خاصی را طی کرد. از سویی نسبت جمعیت فعال حدود دو سوم کل جمعیت بود که به معنای بهره مندی جامعه از موهبت جمعیتی به شمار می رود. از سوی دیگر بنا بر آمار ثبت احوال فارس برخی نشان گرهای جمعیتی، در وضعیت زنگ خطر قرار دارند نظیر میزان کلی باروری، میزان خام ولادت، میزان خام ازدواج ، سن ازدواج و میزان طلاق متاهلین. سیر تحول زاد و ولد در فارس روند ثبت ولادت درنیمه اول دهه 60 نشان از جهش جمعیتی رخ داده بود که اتفاقی بی سابقه در آمارهای موجود ولادت در کشور به شمار می رفت و از آن به عنوان انفجار جمعیت یاد می شود و با سیاست تشویق موالید در سال های بعداز انقلاب رخ داده است . پس از آن از سال 1365 با سیاست تنظیم موالید آمارهای ولادت کاهش می بیابد و مجدداً از سال 1383 با ازدواج و فرزند آوری متولدین دهه 60 شاهد موج دوم باروری و افزایش موالید در استان هستیم اما از سال 1395 متاثر از ساختار سنی جمعیت و کاهش جمعیت در معرض ازدواج و باروری، روند کاهشی موالید در استان آغاز شده است و با توجه به مطالعات اولیه انجام شده این روند کاهشی استمرار خواهد داشت.اما بر اساس آمارهای جمعیتی ثبت احوال فارس در سال 1399 ، 59888 مورد ولادت در استان ثبت شده است . آمار ولادت ثبت شده در مدت مشابه سال 98 ، 65352 نوزاد بوده منفی 9/13 دهم درصد کاهش نشان می دهد درحالی که در سال 99 با افزایش تولدها کاهش ولادت به 4/ 8 رسید. بر اساس سالنامه آماری درصد کاهش ولادت در استان فارس در سال 99 کمتر از سال 98 بوده است .برهمین اساس نرخ ولادت خام یا میزان عمومی ولادت برای سال 1399 در کلانشهر شیراز 5/15 در هر 1000 نفر جمعیت بوده که این نرخ برای فارس 1/12 در هر 1000 نفر جمعیت ثبت شده است. ازاین رو می توان گفت که کاهش جمعیت در فارس نسبت به 5 سال پیش نه تنها تفاوت معنا داری نداشته بلکه با توجه به ولادت و فوت ثبت شده جمعیت در استان فارس و در سال 1399 ، 6/0 درصد افزایش داشته است.اما گفتنی است از سال 1395 ولادت ثبت شده روندی کاهش دارد که این موضوع متاثر از ساختار سنی جمعیت و کاهش جمعیت در معرض ازدواج و باروری و همینطور کاهش ازدواج در سالهای اخیر است .آمار نرخ فرزند آوری در فارس اما نسبت به کل کشور کاهشی است. میزان عمومی ولادت کشور در سال 1399 ، 6/13 محاسبه شده است در حالی که این میزان در فارس 1/12 است که فارس را در رتبه بیست سوم فرزند آوری در کشور قرار داده است. از انجا که نرخ موالید با سن ازدواج ارتباط مستقیم دارد زنان و مردان فارس در سال 1399 با میانگین سن میانگین سن مردان و زنان در اولین ازدواج به ترتیب 1/29 و 8/24 سن متوسطی از ازدواج در کشور را رقم زده اند. آمارهای جمعیتی فارس نگران کننده نیست به فکر رونق اقتصادی باشید! در حالی که پیر شدن جمعیت یک پدیده فراگیر جهانی است. تمام پیشبینیها حکایت از آن دارد که تا سالهای آینده رشد جمعیتی در بسیاری از کشورهای جهان -به جز کشورهای آفریقایی- کاهش پیدا خواهد کرد. مسئولان در فارس با توجه به آمار نسبتا امیدوار کننده ثبت احوال استان خوب است همزمان با برنامه ها برای افزایش جمعیت فکر چارهاندیشی برای سر و سامان دادن به اقتصاد استان که اولویت بسیار مهمتری است، باشند. چرا که فرزندآوری در دوران مدرن، باعث افزایش هزینه خانوار میشود و در بسیاری از خانوادهها به کاهش درآمد خانوار نیز میانجامد.مسئولین به جای طرح ریزی برنامه های یک بعدی افزایش جمعیت به فکر افزایش ظرفیت کار و تولید در استان باشند تا از قبل رونق اقتصادی و امنیت شغلی زوج های جوان بدون نگرانی از آینده، افزایش مشکلات اقتصادی،درآمد ناکافی،نداشتن مسکن و...تشویق به فرزند آوری بیشتر شوند. نگرانی از آینده فرزندان مهم ترین عامل کاهش نرخ زاد و ولد عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با تاکید بر اینکه مسئله جمعیت در واقع علی رغم آنکه ساده به نظر می رسد پیچیدگی های خاص خود را دارد و گاه موضوعاتی که درباره نرخ های باروری طرح می شود یک بخش از آن ممکن است خطای برآورد داشته باشد، گفت: این قابل انکار نیست که تعداد متولدین در سالهای اخیر کاهش پیدا کرده. در واقع ما به طور واقع بینانه ای انتظار داریم که سالانه تعداد متولدینمان کاهشی باشد چرا که ساختار سنی کشورما به شکلی است که از سمت جوانی به سمت میانسالی رفته است و در واقع این گذار سنی که رخ داده یکی از پیامدهاش کاهش متولدین است. دکتر علی یار احمدی بااشاره به آمارهای جمعیتی افزود: آمار تولد در کشور از سال 80 روند افزایشی پیدا کرد چرا که متولیدن دهه 60 وارد سن باروری شدند و از سال 1395 چون متولدین دهه 70 و کم کم متولدن دهه 80 وارد چرخه باروری شدند و تعدادشان از نظر جمعیتی کمتر از متولدین دهه 60 است لذا به طور منطقی باروری کاهش پیدا کرد که یک بخشی از این کاهش ها، واقعی و مورد انتظار است و جای نگرانی ندارد. اما در دو سه سال اخیر به ویژه در سالهای 97 و 98 آن انتظار زاد و ولدی که وجود داشت با کاهش همراه شده است. این جمعیت شناس با اشاره به کاهش 12 درصدی متولدین در سطح کشوری در سال 98 تصریح کرد: این کاهش بیشتر از عدد مورد انتظار است و کمی ایجاد نگرانی کرده است. با وجود این کاهش همچنان نمی توانیم بگوییم کل شاخص های جمعیتی کشور در سطح هشدار قرار دارد، چون شاخص های جمعیتی فاکتورهای متعددی دارد که مرگ و میر یکی از آنهاست . وی با تاکید بر خارج از انتظار بودن روند کاهشی تولد از سال 98 افزود: دلیل این امر شرایط اقتصادی است که این شرایط با بازگشت تحریم ها باعث ایجاد فضای ناامن اقتصادی در کشور شده است. این درحالی است که برای فرزندآوری شرایط امن اقتصادی اهمیت بسیار دارد. همچنین در سالهای اخیر یک ناامنی احساسی - روانشناختی ایجاد شده است که تصمیم فرزندآوری را دشوار می کند. دکتر احمدی با بیان اینکه مطالعات نشان می دهد ایده آل باروری در ایران همچنان بالاتر از عدد 1/2 است، خاطر نشان کرد: این عدد باروری جایگزین است. اینکه دو نفر، دونفر دیگر را جایگزین خود می کنند و جمعیت به حالت ثبات می رسد این عدد برای جمعیت شناسان خیلی مهم است و تلاش بر این است که نوسان از این عدد در جامعه زیاد نباشد. این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه ثبات یا قرارگیری بر تعداد باروری 1/2 نشان می دهد که تمایل به داشتن فرزند در ایران همچنان مهم است، گفت: ما در ایران از لحاظ فرهنگی هنوز برای مادر شدن و پدر شدن ارزش بسیاری قائل هستیم و نمی توانیم بگوییم کم شدن فرزندآوری به طوری کلی بر می گردد به تغییر نگرش ها زیرا دلیل کاهش تمایل به فرزندآوری در سالهای اخیر نبود امنیت اقتصادی است نه تغییر کامل نگرش. احمدی با بیان اینکه به طور کلی سیاست های مثبت فرزند آوری فقط مخصوص ایران نیست، گفت: در سی سال گذشته اکثر کشورهایی که گذار جمعیتی را طی کرده اند (مرگ و میر و باروری آنها به سمت کاهش رفته) رو به سیاست های مثبت فرزندآوری آوردهاند. در کشورهای توسعه یافته شاید بتوان گفت سیاست های مثبت فرزندآوری سابقه 70 ساله دارد و بنابراین سیاست های تشویقی با شرایط امروز ما و شرایط جمعیتی جهان همخوانی دارد. وی با اشاره به ابلاغ سیاست های کلی «جمعیّت» در سال 1393 توسط رهبری گفت: از آن زمان تشویق به فرزند آوری در دستور کار مسئولان کشوری قرار گرفت اما باید دانست که این تلاش برای اجرای سیاست های تشویقی زمانی می تواند نتیجه دهد که شرایط عمومی درست شود. این جمعیت شناس تصریح کرد: مطالعات نشان می دهد نگرانی از آینده فرزندان مهم ترین دغدغه عمومی برای فرزندآوری است و بالا بودن هزینه ها برای فرزندآوری مورد بعد است وجزو بحث های اقتصادی اقرار می گیرد. اما نگرانی از آینده فرزندان یک موضوع کاملا چند بعدی روانشناختی – اجتماعی است که در سالهای اخیر افزایش یافته است. وی با اشاره به لزوم تغییرات بسیار در کشور برای خارج شدن خانواده ها از نگرانی از آینده فرزندان گفت: به دلیل همین نبود احساس امنیت برای آینده فرزندان در میان خانواده ها متاسفانه در سالهای اخیر شاهد افزایش مهاجرت در کشور هستیم است که با این مهاجرت ها ما جمعیت نیروی کارمان را از دست میدهیم . بنابراین زمانی می تواند سیاست های تشویقی جمعیت پاسخ بدهد که اول آن فضای عمومی مثبت و احساس ناامنی نسبت به آینده رفع شود. این کار پیچیدگی های بسیاری دارد و برای رفع این شرایط احساسی باید در حوزه های مختلف به ویژه سیاسی اقتصادی تغییرات گسترده ای رخ دهد تا مردم حس امنیت نسبت به آینده فرزندانشان را احساس کنند. احمدی با تاکید بر اینکه یکی از اولویت های می تواند این باشد که سیستم حکمرانی در کشور تلاش کند احساس امنیت اقتصادی، رفاهی، اجتماعی و سیاسی در جامعه تقویت شود، تصریح کرد: این سیاست ها باید در بلند مدت و به صورت شمول عام ایجاد شود و در این قالب وقتی سیاست های معطوف به باروری تالیف می شود می توان امیدوار بود که توسط جامعه پاسخ مثبت به آن داده شود. این استاد دانشگاه پایداری را مهم ترین ویژگی برنامه های تدوینی خواند افزود: دولت ها نمی توانند با برنامه های کوتاه مدت نگرانی از آینده فرزندان را کاهش دهند بلکه این برنامه ها باید به صورت بلند مدت انجام شود تا روی ذهنیت افراد تاثیر بگذارد. در حالیکه متاسفانه سیاست ها و برنامه هایی که طرح می شود خیلی تک بعدی و تقلیل گرایانه است به ویژه این طرحی که اخیرا مجلس داده (طرح «جمعیت و تعالی خانواده») و بین مجلس و شورای نگهبان در حال رد و بدل شدن مشکلات عمده ای دارد که مهم ترین آن این است که فضای عمومی در نظر گرفته نشده است. در حالی که خیلی مهم است که برنامه ها و سیاست ها و فضای عمومی در کشورها کمک کند که آن اعتماد به سیستم حکمرانی تقویت شود.