اطلاعیه مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در خصوص شایعات دلایل اختلاف بارش ترکیه نسبت به ایران

به گزارش پیام خبر و به نقل از روابط عمومی سازمان هواشناسی کشور، این مرکز با ارائه یک گزارش علمی و تحلیل آخرین وضعیت اقلیم ایران و جهان اعلام کرد: مهمترین دلایل اختلاف بارش ترکیه نسبت به ایران به ویژه حوضه دریاچه ارومیه شامل سه عامل است که نخستین عامل جغرافیایی است. 
این اطلاعیه می افزاید: ارتفاع هر نقطه از تراز دریا یکی از مهمترین عوامل وقوع بارش است. در مناطق شرقی کشور ترکیه (هم مرز با شمال غرب ایران) رشته کوههای آناتولی واقع شده است که به موجب ارتفاع بیشتر نسبت به مناطق همجوار در آذربایجان غربی(مثلا ارتفاع دریاچه وان ۱۷۲۶ متر و ارتفاع دریاچه ارومیه ۱۲۸۰ متر از تراز دریا است)، شرایط وقوع بارش برای آنها فراهم تر است و معمولاً بارش بیشتری را دریافت می کنند. به دلیل برخورد بخار آب با شیب کوهستان در منطقه باد سوی کوهستان و نیز در اثر سرمایش به سبب ارتفاع منطقه کوهستان، وقوع بارش بسیار محتمل تر است.
در ادامه اطلاعیه آمده است: الگوی بادها عامل دوم این اختلاف است. برای بادها و الگوی جریان هوا در مناطق مختلف میتواند بر توزیع بارش تاثیر بگذارد. منطقه شرق ترکیه در مسیر بادها و جریانات هوایی مرطوب از مدیترانه یا دریای سیاه قرار دارد که باعث بارش بیشتر میشود. برخی مناطق به سبب اثر مانع کوهستانی در انتقال رطوبت تحت تاثیر کوهستانها و فاصله زیاد از دریا هستند که تاثیر منفی بر روی بارش دارد. مانند مناطق مرکزی حوضه دریاچه ارومیه که کمترین بارش را در حوضه دارد و برعکس مناطق پربارش حوضه دریاچه در غرب استان و مرز ترکیه واقع شده است و از نظر اقلیمی بسیار متفاوت هستند.
در بخش دیگر اطلاعیه عنوان شده است: عامل سوم به الگوی اقلیمی دو کشور ارتباط دارد. در واقع الگوهای اقلیمی میتوانند بر توزیع بارش تاثیرگذار باشند. بسته به نوع اقلیم سرد یا گرم و نیز مسائل دیگر مثل الگوی بارندگیها، میزان بخار آبی و غیره، بارش در هر کشور و منطقه متفاوت اس و اساسا مقایسه دو منطقه با دو الگوی اقلیمی متفاوت منطقی نیست.
این اطلاعیه می افزاید: با وجود این عوامل، برای دستیابی به جزییات دقیقتر میتوان تحقیقات و پژوهش های مرتبط برای شناخت بیشتر اختلاف بارش بین شرق ترکیه و مناطق مرکزی حوضه دریاچه ارومیه در دانشگاهها و مراکز علمی و تحقیقاتی کشور تعریف و اجرا شوند ولی بیشک این تفاوت به عوامل مرتبط با طبیعت بارش، اقلیم و نوع و فراوانی سامانه های بارشی برمیگردد و دلایلی مانند دخالتهای مصنوعی، ابر دزدی و موارد مشابه مردود است.
در بخش دیگر اطلاعیه ذکر شده است: بررسی پوشش برف منطقه شمال غرب ایران و شرق ترکیه در سالهای ۲۰۲۳ و ۲۰۰۵ نشان می دهد که عملکرد ابرهای همراه با سامانه های بارشی مشابه می باشند. این بدان معنا است که این الگوهای جوی برای عبور سامانه هایی که از روی کشور ترکیه عبور می کنند و به ایران وارد نمی شوند مسبوق به سابقه است و دلیلی برای ابر دزدی امسال نیست.
در ادامه اطلاعیه عنوان شده است: بررسی داده های بلند مدت نشان می دهد روند کاهش بارش و افزایش دما در هر دو کشور با میزان متفاوت و شیب تقریبا یکسان وجود دارد. یادآوری می شود که بارش میانگین کشور ترکیه حدود ۶۰۰ میلیمتر و بارش میانگین کشور ایران حدود ۲۳۰ میلیمتر است.
این اطلاعیه تصریح می کند: در این مطالعه همچنین به بررسی بارش و دمای سایر کشور های منطقه به صورت دهه ای پرداخته شده است که همگی موید کاهش بارش و افزایش دمای میانگین است. این الگوها برای کشورهای عراق، امارات متحده عربی، عربستان سعوی، آذربایجان و... به ویژه برای دهه اخیر شیب روند ها مشهودتر است.
شایعه مربوط به نقش باروری ابرها برای تولید بارش
بخش دیگر اطلاعیه مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور به موضوع بارور سازی ابرها اشاره داشته و درباره آن عنوان شده است: کارایی افزایش مصنوعی بارش با بارورسازی ابرها هنوز موضوعی است که همچنان در حال بررسی و بحث است. هدف از بارورسازی ابرها، افزایش بارش با وارد کردن موادی در ابر است که میتوانند به عنوان هسته میعان برای تشکیل باران یا برف عمل کنند. اگرچه ممکن است مستنداتی وجود داشته باشد که بارورسازی ابرها توانسته باشد در شرایط خاص، افزایش باران در مقیاس محلی را ایجاد کند، اما کارایی آن میتواند بسیار متفاوت باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد.
بارورسازی ابرها با وارد کردن ذراتی مانند یدید نقره و یا یدید پتاسیم به ابرها انجام میشود. این ذرات ممکن است فرایندها ی طبیعی که منجر به تشکیل ابر و باران می شوند را تقویت کنند.

با این حال، ابرها سامانه های پیچیدهای هستند که تحت تاثیر عوامل متعددی مانند دما، رطوبت و دینامیک جو قرار می گیرند.

موفقیت بارورسازی ابرها به شرایط مساعد آب و هوایی، زمانبندی مناسب، دینامیک و نوع ابر و سایر عواملی وابسته است که هنوز شناخت کاملی نسبت به آنها وجود ندارد.
این اطلاعیه تصریح کرده است: تحقیقات فراوانی درباره بارورسازی ابرها انجام شده است و برخی از آنها نتایج مثبت، در حالی که برخی دیگر بیانگر تاثیرمحدود یا ناچیز بوده است.

کارایی بارورسازی ابرها به اهداف و انتظارات خاص در هر برنامه وابسته بوده و نکته مهم این است که بارورسازی ابرجایگزینی برای برطرف کردن چالش های بلندمدت تامین آب یا خشکسالی نیست و معمولاً به عنوان ابزار تکمیلی در استراتژیهای مدیریت منابع آب استفاده میشود. تصمیم گیری درباره بارورسازی ابرها باید بر اساس ارزیابی دقیق از شرایط محلی، کارآیی اقتصادی و ملاحظه اثرات زیست محیطی انجام شود.
اطلاعیه مرکز ملی اقلیم سازمان هواشناس کشور تاکید کرده است: در کل ممکن است بارورسازی ابرها در شرایط خاص قادر به افزایش باران در حوضه محدود باشد، اما کارایی آن هنوز موضوعی است که در حال تحقیق و بحث است و ممکن است برای همه مناطق یا شرایط آب و هوایی به عنوان یک راه حل قابل استفاده عملیاتی نباشد.