هفتادمین اثر دست‌غیب رونمایی شد؛ آغازی بر رویارویی خورشید و ماه

به گزارش خبرنگار پیام خبر، در آیینی که به این مناسبت شنبه شب در کتاب شیرازه برگزار شد، ابتدا کوروش کمالی سروستانی، ضمن خوشامدگویی به حاضران در این نشست، گفت: سعادتی است که همزمان با انتشار هفتادمین اثر عبدالعلی دست‌غیب مراسم رونمایی این کتاب در این مجموعه برگزار می شود.

مدیر دانشنامه فارس افزود: با حافظه‌ای به غایت درخشان، تکیه‌زده بر عصایی که گام‌های لرزانش را یاری می‌بخشد و با چهره‌ای که صلابت اندیشه و طنز را توامان با یاد می‌آورد، و عمق نگاهی که آیینه باورها و نقدهای مدامش به کهنه‌اندیشی است؛ در دلمان جای خوش کرده است، استاد عبدالعلی دستغیب! و پر بیراه نیست که او را از پیشگامان نامدار نقد نو فارسی که ریشه در عصر مشروطه دارد، به‌شمار می‌آورند؛ چراکه استاد، نزدیک به ۶ دهه از عمر نفیس و پربهای خویش را به روشنان راهی پرداخته است که از دالان پرتکرار ادب، پژوهش و تحلیل متون ادبی می‌گذرد و حاصل این‌همه، دستاوردهایی بس ماندگار در عرصه تحقیق و پژوهش‌های ادبی تاریخی و ترجمه آثار فیلسوفان و شاعران تاثیرگذار و مطرح جهان گردیده است؛ راهی که در تاریخ این سرزمین با حضور اندیشمندانی چون محمدتقی بهار، محمد قزوینی، سیدحسن تقی‌زاده، علی‌اکبر دهخدا و… آغاز شد و در دوران خوش‌اقبالی و بخت‌مداری ما، با استاد عبدالعلی دستغیب و آثار مانایشان ادامه یافته است و چاپ و انتشار بیش از 50 عنوان کتاب و صدها مقاله از او در حوزه ادبیات و نقد ادبی گواه این امر است، شاید با اندکی تسامح بتوان، گاه‌شمار عمر استاد عبدالعلی دستغیب را به سه دوران تقسیم کرد.

به گفته مدیر دانشنامه فارس، دوران نخست از سال ۱۳۱۰ - ۱۳۳۷؛ دوران روییدن و بالیدن؛ دوران نخست زندگانی او از ۱۶ آبان ۱۳۱۰ در شیراز آغاز گشت؛ آنگاه که شیراز جنت طراز را چشم گشود تا قرن‌ها بعد؛ در این زادگاه دل‌انگیز، بماند و منشاءِ آثاری گرانبها شود؛ عبدالعلی دستغیب پس از پسِ پشت نهادن تحصیلات مقدماتی، وارد دانشسرای مقدماتی شیراز شد و به کسب علم پرداخت. در مدارس کازرون و نورآباد ممسنی به تدریس پرداخت و نخستین مقالات خود را نوشت که در نشریات شیراز و تهران منتشر شد.

دوران نقادی دست‌غیب و جریان شعری معاصر

وی به دوران دوم: ۱۳۳۷ ۱۳۵۷؛ دوران نقادی دست‌غیب اشاره کرد و ادامه داد: دوران دوم زندگانی استاد، با عزیمت به تهران و تحصیل در رشته فلسفه و علوم تربیتی دانشسرای عالی تهران آغاز می‌شود و فرصتی برای آموختن بیشتر و دیدار با بزرگان فرهنگ و ادب و فلسفه و انتشار شعر و داستان و نقد ادبی در نشریاتی چون سخن، فردوسی، پیام نوین، نگین و راهنمای کتاب و همنشینی با بزرگ‌علوی، مهدی بیانی، روح‌الله خالقی، سیمین دانشور، جلال آل‌احمد، سیروس پرهام، ابراهیم یونسی و بسیاری دیگر به‌ویژه دکتر هومن، استاد فلسفه‌ای که تاثیر ماندگاری بر او گذاشت، می‌شود. از همان زمان، جمالزاده در نوشتن «نقد ادبی» مشوق وی شد. اگرچه مجموعه شعر «گل‌های تاریک» از او به چاپ می‌رسد و داستان‌هایش در نشریات منتشر می‌شوند. اما کار اصلی خود را نقد ادبی می‌داند و نخستین کتابش را با عنوان «تحلیلی از شعر نو فارسی» در سال ۱۳۴۵ منتشر می‌کند و پس از آن با چاپ «سایه روشن شعر نو فارسی»، نقد آثار نیما یوشیج و نقد آثار احمد شاملو و… به‌عنوان نخستین استاد منتقد ادب معاصر فارسی به نگارش تک‌نگاری چهره‌های ادبی معاصر می‌پردازد. پس از آن، دستغیب از نقد شعر، به‌سوی نقد داستان معاصر می‌رود. چراکه هوشمندانه دریافته بود که جریان داستان‌نویسی در حال پیشی گرفتن از جریان سرودن شعر است و بر این اساس نقد آثار داستان‌نویسان برجسته‌ای چون محمدعلی جمالزاده، صادق هدایت، صادق چوبک، غلامحسین ساعدی و به آذین در قالب کتاب‌های مستقل بخشی از کارنامه او در این دوران است.

کمالی سروستانی با بیان اینکه ترجمه آثار فیلسوفان، شاعران و نویسندگان صاحب نام غرب، دل‌مشغولی دیگر اوست و به همین منظور در این دوران، «دجال» و «شامگاه بتان» نیچه از ترجمه‌های برجسته این روزگار او می‌شود، عنوان کرد: در دوران سوم زندگانی، دست‌غیب هم‌چنان نقد ادبی را پی می‌گیرد. نقد آثار داستان‌نویسانی چون بزرگ‌علوی، جلال آل‌احمد، محمود دولت‌آبادی، احمد محمود و نیز مهدی اخوان ثالث و احمد کسروی حاصل این دوران است.

۶۰ سال نقادی، بیانگر باور، میدان‌داری و پایداری دست‌غیب است

وی افزود: نزدیک به ۶۰ سال نقادی، بیانگر باور، میدان‌داری و پایداری او در این زمینه است. در همین دوران، پس از بازنشستگی خود خواسته در سال ۱۳۵۹، فرصت بیشتری برای تامل و تدبر و پژوهش به‌دست می‌آورد «به‌سوی داستان‌نویسی بومی»، «حافظ‌شناخت»، «از حافظ به گوته»، «هجوم اردوی مغول به ایران»، «هفت شهر شعر»،… و «بالاخره رویارویی خورشید و ماه..» حاصل آفرینش این دوره از زندگانی اوست. در این دوران، پرداختن به شاعران کلاسیک فارسی به‌ویژه فردوسی، مولوی، شمس، سعدی و حافظ جایگاه ویژه‌ای در آثار استاد پیدا می‌کند. اگرچه هم‌چنان دل‌بسته فلسفه است و آثار فیلسوفانی چون هگل، شوپنهاور، کارل مارکس و کانت را ترجمه می‌کند.

به گفته کمالی سروستانی، او با روحیه علمی و نقادانه‌ای که دارد کتمان نمی‌کند که گاهی نقدهایش نقص‌هایی داشته است. گاهی بی‌گدار به آب زده است. گاهی چکشی نوشته است، اما آنچه زندگانی پربارش را جذاب می‌کند، نه تنها طول آن، که عرض و عمق گسترده آن است که با یاری قلم و اندیشه‌اش ارتفاعی درخور یافته است.

وی اضافه کرد: از دیگر برگ‌های زرین کارنامه او، آن است که در سال ۱۳۷۴ به‌عنوان منتقد نمونه و در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان چهره ماندگار ادبیات برگزیده می‌شود. در سال ۱۳۸۳ «عیار نقد در آینه» در ستایش شخصیت و آثارش منتشر می‌شود و در همین کتاب سیمین دانشور در مورد دست‌غیب می‌نویسد: «دستی از غیب برون آید و کاری بکند و اینک پیش‌بینی حافظ شامل حال یکی از همشهری‌هایش عبدالعلی دستغیب شده است. دست غیب یکی از منتقدان تیزبین و سخت‌کوش ماست که با امداد غیبی توام با دانش و هنرمندی، بسیاری از نویسندگان و شاعران را در کتاب‌هایش به ما معرفی کرده است، آن هم با کلیدی که قفل بسیاری از رموز آثار آنها را برای خوانندگانش گشوده است و کاستی‌ها را هم واضح است که گوشزد کرده است و نقد درست هم همین است».

شیرازی‌ها را دست‌کم نگیرید. به هرچه دست می‌زنند، طلا می‌شود

مدیر دانشنامه فارس در پایان یادآور شد: امروز به میمنت جشن امضای اثر ارجمند استاد «رویارویی خورشید و ماه» باز هم باید به قول سیمین دانشور گفت: «شیرازی‌ها را دست‌کم نگیرید. به هرچه دست می‌زنند، طلا می‌شود. اگر شعر می‌گویند بهترین است، اگر رمان و داستان می‌نویسند، باز بهترین است و اگر نقد می‌نویسند هم بهترین است و شاخص آنها عبدالعلی دستغیب است».

سخنران دوم این مراسم شهریار شهسواری نیز درباره کتاب رویارویی خورشید و ماه گفت: این کتاب به شیوه گفتگو شکل گرفته است و مجادله از ویژگی های کتاب رویارویی خورشید و ماه است.

کتاب با فهم خواننده از مولوی کار دارد

وی با بیان اینکه این کتاب با فهم خواننده از مولوی کار دارد، افزود: عرفان زدگی در این کتاب توسط دست‌غیب نشان داده می‌شود. عرفان زدگی یکی از حماقت های رایجی است که در ناتوانی در فکر وجود دارد. شهسواری با تاکید بر اینکه نویسنده در کتاب یادشده به زاویه دید مولوی در این کتاب پرداخته است، ادامه داد: کتاب رویارویی خورشید و ماه بسیار خواندنی است البته ارتباط خواننده ممکن است در ابتدا با اثر سخت برقرار شود زیرا نوشته های دست‌غیب در ابتدا مانند داستان های همه پسند ممکن است خواننده را جذب نکند.

صمد مهمان دوست، نیز در ادامه این نشست به روند شکل گیری کتاب تازه دست‌غیب اشاره کرد و گفت: کار اجرایی این اثر ارزشمند توام باعشق بود. خوشبختی من این است که در این کار بزرگ شرکت داشتم و پس از پایان کتاب آنچه دریافتم آنچه در دل استاد بوده روی کاغذ آمده است.

نویسنده کتاب «هفت شهر شعر» اضافه کرد: کسانی که کتاب راز خوانده اند و خواهند خواند به چگونگی گفتن مولوی پی خواهند برد.

هادی حدادی نیز در این مراسم خواستار ایجاد بنیادی برای حفظ و پاسداشت میراث گران بهای عبدالعلی دست‌غیب شد و گفت: دست‌غیب به رغم سالخوردگی همواره خود را به روز می کند.

فعال فرهنگی با بیان اینکه دست‌غیب از اولین مترجمان آثار نیچه در ایران است، تصریح کرد: مشی ای که او در نقد ادبی دارد وام گرفته از مشی نیچه است. زیرا ساطور نقد نیچه برنده بود اما در لفافه طنز تلطیف می کرد در حالیکه دست‌غیب طنازانه نگاه رادیکالزم را با طنز آمیخته می کند و باعث می شود در قلب‌ها نفوذ کند.

در این مراسم عبدالعلی دست‌غیب نیز از کورش کمالی سروستانی، مدیر دانشنامه فارس تقدیر کرد و گفت: در سی و چند سال اخیر هیچ اقدام فرهنگی انجام نشده مگر اینکه بانی آن کمالی سروستانی بوده است.

دست‌غیب کتاب سعدی را هم آماده انتشار کرد

نویسنده پیشکسوت با بیان اینکه افزون بر این اثر، کتاب سعدی را هم آماده انتشار کرده است، گفت: کتاب من بهترین اثری است که درباره مولانا نوشته شده است. مولانا یکی از عارفان و شاعران بزرگ ماست که خیلی درباره اش منابع داریم که یکی از منابع کتاب های پسر او «سلطان ولد» و کتاب «رساله سپهسالار» است.

این منتقد ادبی ۹۲ ساله با بیان اینکه مولوی استاد داستان های تمثیلی است در ادامه به گوشه هایی از کتاب خود اشاره کرد و گفت: عشق مولانا به شمس در کار نبوده است. بیوگرافی مولانا کاملاً روشن است. شمس تبریزی قدرت کاریزماتیک داشته و دارای قدرت جاذبه بوده است. شمس مولانا را در اتاق حبس می کرده و برای ملاقات او پول می گرفته است.

دست‌غیب با این حال تصریح کرد که «مولوی قونیه را به شهر عشاق تبدیل می کند و مانند پاریس امروز می شود.»

مولف کتاب رویارویی خورشید و ماه با نام بردن از «حسن اربابی بیدگلی» به عنوان حامی انتشار این کتاب و دیگر آثارش از او تقدیر کرد.

در پایان این نشست جشن امضای کتاب رویارویی خورشید و ماه با حضور عبدالعلی دست‌غیب برگزار شد.

در معرفی کتاب رویارویی خورشید و ماه می خوانیم: «اساس کار شعر مولوی آسان‌یاب و ساده و یک‌بعدی نیست که هر کسی بتواند از رمز و راز آن سر در بیاورد. این عامل حتی بر مولوی‌شناسان بزرگ؛ نیکلسون، فروزانفر و همایی نیز شناخته نشده و روشن نبوده است و آن‌ها در این زمینه جز توضیحات مرسوم صوفیانه که از آثار خود صوفیان گرفته شده چیز دیگری نگفتند. اکنون دوره‌ی نظریه و ادب پست‌مدرن است. این ادب وجه و حالتی خاص دارد. عامه‌گیر نیست. سروصدایی ندارد. منحصر به گروه اندکی است که خود این گروه حرف‌های یکدیگر را می‌فهمند و می‌پسندند و از نظر بسیاری از هنردوستان بی‌معنا و دست کم عجیب است. نقد ادبی پست‌مدرن، زیاد برای ادب کلاسیک تره خرد نمی‌کند. برای بزرگداشت اختصاصی و رسمی سعدی، حافظ و دیگران سینه نمی‌زند. در نشست‌های ادبی مختص کلاسیک‌ها حضور نمی‌یابد و غزل‌های پرسوزوگداز چنگی به دلش نمی‌زند و در واقع مانند مایاکوفسکی، شاعر روس، باور دارد که ادب کلاسیک و پژوهش‌های مختص آن، قدیمی و نخ‌نما شده و به درد فضای ملتهب و هر دم نو شونده‌ی امروز نمی‌خورد…»

سید عبدالعلی دست‌غیب متولد ۱۶ آبان ۱۳۱۰، منتقد ادبی، نویسنده و مترجم ایرانی، کارشناس ارشد فلسفه، با سابقهٔ تدریس در مدارس عالی و دانشسراها است. وی بیش از ۵۰ عنوان کتاب ترجمه یا تالیفی در زمینه‌های نقد ادبی و فلسفی، شعر نو و ادبیات فارسی، ترجمه‌های متعددی از فلاسفهٔ غربی؛ هگل، نیچه، راسل و دیگران را، در کارنامهٔ خود دارد.

کتاب رویارویی خورشید و ماه توسط انتشارات کتاب سرزمین در ۴۲۲ صفحه به بهای ۴۶۰ هزار تومان اسفند ۱۴۰۲ منتشر شد.