کلام مولانا و حافظ سازنده جامعه است/ زندگی و سیر و سلوک از هم جدا نیست

به گزارش پیام خبر، محمدیوسف نیری در نشست مشترک پژوهش‏‏ های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و مرکز حافظ شناسی به مناسبت روز بزرگداشت مولانا گفت: عرفان به معنای شناخت است، راه هایی که ما را به شناخت می‌رساند گوناگون است، اما روشن‌ترین این راه ها که با عقلانیت بشر صورت می‌گیرد تفکر است. این استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: تفکر مقدمه شناخت است، منظور در اینجا شناخت خود است و این شناخت از منظر بزرگان و عالمان  معطوف به خودشناسی است، در مسیر خودشناسی یک واقعیت داریم و یک حقیقت، واقعیت همان زندگی روزمره بشری است و حقیقت زندگی ایده آل بشر که موثر از شناخت است. وی افزود: در این کشاکش برخی خود را به حقیقت نزدیک می کنند و برخی در واقعیت و زندگی روزمره انسانی می مانند و خود را درگیر مسایل روزمره مانند شغل می کنند، این شیوه صید و صیادی است اما انسان به این قانع نمی شود. نیری اضافه کرد: برخی انسان ها هستند که در این زندگی صید و صیادی نمی ماند و در توهمات بی اعتبار دنیوی مانند شهرت غرق نمی شوند، حافظ ، مولانا و عطار کسانی هستند که از زندگی واقعی به سمت زندگی حقیقی حرکت کردند و این همان سیر و سلوک است. این پژوهشگر بیان کرد: حافظ نیز مانند مولانا  به آرامش این حقیقت رسیده است، آزادگی حافظ از یک سو، حرکت به سوی حقیقت از سوی دیگر و سیر وسلوک در اشعار وی مشخص است، حافظ می گوید طالع اگر مدد دهد دامنش آورم به کف/ گر بکشم زهی طرب ور بکشم زهی شرف. وی با تاکید بر اینکه اشعار حافظ و مولانا نشان دهنده این سیر سلوک عرفانی است، عنوان کرد: مراد شاعران بزرگ ما ، عالم حقیقت است و جهانی که در آن انسان به آرامش می رسد، انسان دیگر در بند صید و صیادی نیست و به عالم حقیقت می رسد. این نویسنده ادامه داد: مولانا در غالب داستان های مثنوی خود این حرکت انسان به سوی کامل شدن و حق و حقیقت را بیان می کند. نیری توضیح داد: حضرت حق در همه عالم ها حضور دارد، ظهور می کند و غیبت می کند، کلمه حق در عرفان همان حقیقت است، خداوند خود را حق می نامد، خود را حق آشکار می نامد، خداوند می فرماند آنچه خلق می کند به حق است، ادیان خداوند بر حق اند، پیامبران و کتابی که برآنها نازل شده برحق است، قیامت وانسان بر حق اند. وی گفت: این همان انا الحق حلاج است، یعنی از عالم واقعیت به عالم حقیقت رسیدن، حلاج خود را خدا نمی داند، در واقع وجود او حقانی شده است و به سوی عشق و حقیقت حرکت کرده است. نیری بیان کرد: در دومین شرح از مثنوی متعلق به حسین حسن خوارزمی می گوید؛ آنچه مولانا و تمام عرفا در کلام خود دارند حدیث حقیقت است و این حدیث حقیقت مربوط به گفت و گوی امیر المومنین(ع) با کمیل ابن زیاد است که کمیل می پرسد حقیقت چیست؟ امام پاسخ می دهد تو را به حقیقت چه؟ و با سماجت کمیل امام پاسخ می دهند در آخرین مرثیه در مورد حقیقت می گویند؛ نور از ازل می آید و برهیکل توحید آشکار می شود. وی افزود: انسان در کشاکش میان حقیقت و واقعیت رو به تکامل می رود تا خود را بشناسد و به بهشت خود وارد شود و انسان در این ساحت است که خود را خواهد شناخت. این استاد دانشگاه اضافه کرد: این تجلی در عرفان ما را به عصر تبدیل می رساند عصر تبدیل مزاج روحانی، تغییر واقعیت و رسیدن به حقیقت یعنی انسان دیگری شدن ، آدمی در عالم خاکی نمی ماند، این برکت ارتباط با امام است که معرفت سبب اطاعت و اطاعت سبب محبت می گردد. نیری گفت: از عجایب سخن در عرفان این است که مستی در این وادی به هوشیاری می رسد و شمس چه خوب شاگردی چون مولانا تربیت کرده است، درجایی شمس سنایی را نقد می کند و می گوید؛ سنایی پخته است اما رهبر نیست زیرا مستی و آگاهی او هم اندازه است، اما سالک در عین مستی هوشیار است و ما این را در آثار مولانا می بینیم. وی تاکید کرد: در اشعار مولانا انسان در کار و شغل خود است که می تواند به سوی حق برود، سیر و سلوک در فضایی پنهانی نیست در اجتماع است پس زندگی وسیر وسلوک از هم جدا نیست، این بزرگ ترین میناکاری بزرگان ماست، انسان در هر شغلی و مقامی اگر دل به یار بسپارد عمل و کار او نورانی می شود و زندگی اجتماعی او سامان می گیرد و انسان با رسیدن به حقیقت بر خود امیر می شود. این پژوهشگر و نویسنده عنوان کرد: حافظ حماسه ای عرفانی می سازد، شجاعت می کند و برخلاف مقبولیت زمانه خود می گوید؛ فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم، اگر غم لشکر انگیزد که خون عاشقان ریزد / من و ساقی به هم تازیم و بنیادش براندازیم، انسان اگر چه اسیر واقعیت است اما اسیر هم می تواند به سمت حقیقت حرکت کند. نیری عنوان کرد: عرفان زبانی و عارف کلامی اینجا نمایان می شود، زبان به عنوان قدرتمند ترین حقیقتی که بین عالم مجرد و عالم صورت قرار می گیرد، مورد استفاده بزرگان ما قرار گرفته و از این منظر زندگی اجتماعی ما را سامان می دهد. وی تصریح کرد: عرفا می گویند هیچ کس ایمانش استوار نشود مگر دلش استوار شود، دلش استوار نشود مگر زبانش استوار شود و زبانش استوار نگردد مگر عملش استوار شود، جامعه ما با اشعار مولانا و حافظ زندگی کرده ‏اند و جهان خود را با این زبان ساخته اند. نیری درپایان گفت: تبدیلی که عرفا مطرح می کنند درکلام آنهاست، کلام فعلی مبدل است کلام فعلی حیات بخش است، به طور مثال خواندن کلام قرآن سبب عروج خواننده می شود، مولانا و حافظ با زبان برای ما زندگی ساختند، از این رو ادبیات صرفا لذت بردن نیست بلکه زندگی و حیات است.